4

💥श्री भगवानुवाच:-📝
🔱इमं विवस्वते योगं प्रोक्तवानहमव्ययम्‌ ।
विवस्वान्मनवे प्राह मनुरिक्ष्वाकवेऽब्रवीत्‌ ॥✒
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/१)📝

श्री भगवान भन्नु भयो:-📝
🔱मैले यो अविनाशी योगलाई भनेको थिए, सूर्यले यही योग आफ्नो पुत्र वैवस्वत मनुसंग भन्नु भयो र मनुले आफ्नो पुत्र राजा इक्ष्वाकुसँग भन्नुभयो✒





🔱 एवं परम्पराप्राप्तमिमं राजर्षयो विदुः ।
स कालेनेह महता योगो नष्टः परन्तप ॥✒
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२)📝

🔱अर्थात:- हे परन्तप अर्जुन ! यस प्रकार परम्परा देखी प्राप्त यस योगको बारेमा राजर्षिले जान्नु भयो, उहाँले आफ्नो सन्ततिलाई सुनाउनु भयो किन्तु कालान्तरमा बिस्तारै बिस्तारै यो योग यस पृथ्वी लोकबाट लुप्तप्राय भयो✒







🔱स एवायं मया तेऽद्य योगः प्रोक्तः पुरातनः ।
भक्तोऽसि मे सखा चेति रहस्यं ह्येतदुत्तमम्‌॥ ✒
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/३)📝

🔱अर्थात:- तिमी मेरो भक्त र प्रिय सखा पनि हौ, त्यसैले मैले आज त्यही पुरातन योग ज्ञान तिमीसँग भनिरहेको छू । किनकि यो योग महत्वपूर्ण तथा उत्तम रहस्य भएको ज्ञान हो त्यसैले यो बिषय गुप्त राख्न योग्य विषय पनि हो✒









💥अर्जुन उवाच:-📝
🔱अपरं भवतो जन्म परं जन्म विवस्वतः ।
कथमेतद्विजानीयां त्वमादौ प्रोक्तवानिति ॥ ✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/४)📝

💥अर्जुन सोधनु भयो:-📝
🔱अर्थात:- हजुरको जन्म अर्वाचीन हो-अहिले हालसालै भएको हो र सूर्यको जन्म त धेरै पुराना हो अर्थात हजुरको जन्म अहिले भएको हो भने सूर्यको जन्म त कल्पको आदिमा भएको हो मैले कसरी बिश्वास गरु कि हजूरले नै यो योगज्ञान कल्पको आदिमा सूर्यसँग भन्नु भएको थियो भनेर ?✒









💥श्रीभगवानुवाच📝
🔱बहूनि मे व्यतीतानि जन्मानि तव चार्जुन ।
तान्यहं वेद सर्वाणि न त्वं वेत्थ परन्तप।।✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/५)📝

💥भगवानले भन्नुभयो:-📝
🔱अर्थात:- हे परन्तप अर्जुन ! तिम्रो र मेरो सृस्टि क्रम अनुसार धेरै जन्म भइसकेका छन । ति अनेकौ जन्मको बारेमा तिमीलाई थाहा छैन, त्यसैले ति अनेक जन्मको बारेमा तिमीले जानेको छैनौ किनकि तिमि प्राकृतिक अधिनमा जन्मिन्छौ किन्तु म माया पति हुनाले प्रकृतिलाई अधीन गरेर जन्मरूपमा अबतारण हुन्छु त्यसैले ति सबै जन्मको बारेमा मैले जानेको छु✒










🔱अजोऽपि सन्नव्ययात्मा भूतानामीश्वरोऽपि सन्‌ ।
प्रकृतिं स्वामधिष्ठाय सम्भवाम्यात्ममायया ॥ ✒
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/६)📝

🔱अर्थात:- म अजन्मा र अविनाशी हु, तथा अभिनाशी स्वरूप पनि हु, तथा समस्त प्राणिहरुको ईश्वर पनि हु, म आजन्म, अबिनाशी र सम्पुर्ण प्राणीको ईश्वर भएर पनि म आफ्नो मुख्य शक्ति प्रकृतिलाई आफ्नो अधीन तथा पूर्ण बिधिलाई आफ्नो नियन्त्रण गरेर आफ्नै योगमायाद्वारा प्रकट तथा अबतारण हुन्छु✒









🔱यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत।
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्‌॥
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/७)📝

🔱अर्थात:-हे भारत ! जब-जब धर्मको हानि र अधर्म वृद्धि हुन्छ, जब जब सत्यको पतन हुन्छ, अधर्मको उदय हुन्छ । जब जब धर्म अधर्मको कारागारमा बन्दी बन्न पुग्छ । सत्य, धर्म, न्यायको प्रणाली तहस नहस बन्न पुग्छ धर्म सत्य न्यायको रक्षा कसैबाट हुन सक्दैन तब-तब म अबतारको लागि आफ्नो रूपलाई रचना गर्दछु अर्थात म आफ्नो मुख्य शक्तिलाई शक्तिविग्रह गर्दछु त्यही शक्तिविग्रह गरेर त्यही विग्रहशक्तिद्वार धर्म स्थापनको लागि साकार रूप धारण गरेर मनुष्यको सम्मुख प्रकट हुन्छु । त्यही मेरो अबतार हो भन्ने जान✒









🔱परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम्‌ ।
धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे ॥✒
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/८)📝

🔱अर्थात:- आतातायीद्वारा सताईएका साधु पुरुषको उद्धार गर्नको लागि, पाप कर्म गर्ने मनुष्यको लागि कर्मफल प्रदान गर्न, अर्थात पाप कर्म गर्ने मनुष्यको लागि विनाश रूपी कर्मफल प्रदान गर्नको लागि, अर्थात पापीको अन्त्य हुने कर्मफल प्रदान गर्नको लागि र धर्मलाई स्थापना गर्नको लागि म युग-युगमा प्रकट हुन्छु अर्थात शक्तिबिग्रह गर्दछु✒












🔱जन्म कर्म च मे दिव्यमेवं यो वेत्ति तत्वतः।
त्यक्तवा देहं पुनर्जन्म नैति मामेति सोऽर्जुन ॥✒
💥(श्रीमद्भागवत गीता ४/९)📝

🔱हे अर्जुन ! मेरो प्रकट र कर्म दिव्य छन अर्थात निर्मल र अलौकिक छन । अर्थात मेरा सम्पूर्ण कार्य मनुष्यको ज्ञानको सिमा भन्दा बाहिर रहेको छ त्यसैले जो मनुष्यले यस तत्व (सर्वशक्तिमान, सच्चिदानन्दन, आजन्म, अकायम, अविनाशी र सर्वभूतको परमगति तथा परम आश्रय ईश्वर केवल साधु पुरुष र धर्मको स्थापन गर्न र संसारको उद्धार गर्नको लागि आफ्नो योगमायामा शक्तिबिग्रह गरी सगुणरूप धारण गरेर प्रकट हुनुहुन्छ । यसैले ईश्वरको समान सुहृयी, प्रेमी र पतितपावन अरु कोही छैन, यस्तो जानेर जो मनुष्यले ईश्वरको अनन्य प्रेमद्वारा निरन्तर चिन्तन, मनन र लक्ष्य एक रूपमा नै र एकको नै गर्दै आसक्तिरहित भएर यस संसारमा कर्म गर्छ त्यही मनुष्यले ईश्वरलाई तत्वज्ञान द्वारा नै जानेको हुन्छ ।) ज्ञानलाई जानेको हुन्छ, अर्थात ईश्वरको कार्य सबै अलौकिक हुन्छ भनेर जून मनुष्यले यो ज्ञान प्राप्त गर्छ तब त्यो मनुष्यले निराशाक्त कर्म गर्न शुरू गर्छ । जसले निराशक्ति कर्म गर्छ त्यस मनुष्यले शरीरलाई त्याग गरेपछि फेरी हुने जन्म मरणको चक्रबाट छुटकरा प्राप्त गर्छ, जन्म मरणको चक्रको छुटकारा मद्वारा नै प्रदान हुन्छ र मलाई नै प्राप्त गर्दछ✒












🔱वीतरागभय क्रोधा मन्मया मामुपाश्रिताः।
बहवो ज्ञानतपसा पूता मद्भावमागताः॥✒
💥 (श्रीमद्भागवत गीता ४/१०)📝

🔱आर्थात:-जो मनुष्यको भित्र बीतराग, भय र क्रोध सर्वथा नष्ट भएको छ र जो मनुष्यले म मा नै अनन्य प्रेमपूर्वक स्थित रहेर निराशाक्त कर्म गरेका थिए र अहिले पनि निराशाक्त कर्म गरिरहेका छन र म मा नै आश्रित रहने धेरै भक्त उपर्युक्त ज्ञान रूपी तपद्वारा आफ्नो कर्म र कर्म निराशाक्त भएर भोग गरेर पबित्रता प्राप्त गर्दछन । त्यही निराशक्ति कर्मद्वार पबित्र हुने ज्ञानरूपी कर्म र ज्ञानरूपी तप गर्ने सम्पुर्ण मनुष्य मेरो अनन्य स्वरूपलाई प्राप्त गर्ने छन र गरिसकेका छन । त्यो अनन्य स्वरूप म नै हो✒







🔱ये यथा माँ प्रपद्यन्ते तांस्तथैव भजाम्यहम्‌ ।
मम वर्त्मानुवर्तन्ते मनुष्याः पार्थ सर्वशः ॥✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/११)

🔱अर्थात:-हे अर्जुन ! जो भक्त मलाई जसरी पुकार गर्छ, मैले पनि त्यही प्रकारले त्यसलाई पुकार सुनेको हुन्छु र म पनि त्यही प्रकारले नै पुकार पनि गरेको हुन्छु किनकि सबै मनुष्य जून प्रकारले र जसरी पुकारे पनि मलाई पुकार गरेका हुन्छन त्यो पुकार पनि मेरो निर्देशित मार्गको अनुसरण गर्दै पुकार गरेका हुन्छन✒














🔱काङ्‍क्षन्तः कर्मणां सिद्धिं यजन्त इह देवताः।
क्षिप्रं हि मानुषे लोके सिद्धिर्भवति कर्मजा ॥ ✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१२)

🔱अर्थात:-यस मनुष्यलोक अर्थात कर्मलोकमा तुरुन्त कर्मको फल चाहने मनुष्यले देवताको पूजा गर्ने गरेका हुन्छन । किनकि देबताहरुलाई पुज्नाले कर्मद्वारा उत्पन्न हुने कर्मफल अर्थात कर्म सिद्धि तुरुन्तै मिल्दछ✒











🔱चातुर्वर्ण्य मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः।
तस्य कर्तारमपि मां विद्धयकर्तारमव्ययम्‌॥ ✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१३)

🔱अर्थात:- ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य र शूद्र यी चार वर्णको समूह, गुण र कर्मको विभाग परापूर्ण कालमा मद्वारा नै रचना गरिएको हो । यस प्रकार यस सृष्टि-रचना आदि कर्मको कर्ता भएको भएर पनि म अविनाशी परमेश्वर लाई तिमीले वास्तवमा अकर्ता हो भन्ने जान✒











🔱न मां कर्माणि लिम्पन्ति न मे कर्मफले स्पृहा।
इति मां योऽभिजानाति कर्मभिर्न स बध्यते॥ ✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१४)

🔱अर्थात:-कर्मको फलमा मेरो कुनै स्पृहा अर्थात इच्छा छैन म निराशाक्त कर्मको मालिक हुनाले म कुनै कर्ममा पनि लिप्त पनि छैन अर्थात म कर्ममा आशक्ति छैन म तटस्थ छू अर्थात क्षीर छू । मेरो यस प्रकारको आफ्नो गुण बारे जो मनुष्य मलाई तत्व ज्ञानद्वारा जानेको हुन्छ त्यस मनुष्यलाई पनि कुनै कर्मबन्धनले बाँध्न सक्दैन✒















🔱एवं ज्ञात्वा कृतं कर्म पूर्वैरपि मुमुक्षुभिः ।
कुरु कर्मैव तस्मात्वं पूर्वैः पूर्वतरं कृतम्‌ ॥✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१५)

🔱अर्थात:-पूर्वकालमा मेरा भक्तले मलाई निराशाक्त कर्म गर्ने ईश्वर भन्ने जानेर ति सबै भक्तले निराशाक्त कर्म गरे र कर्मफल अनुसार मुमुक्षु प्राप्त गरे त्यसैले हे मनुष्य ! तिमीले पनि आफ्नो पूर्वजद्वारा गरिएको निराशाक्त कर्म गर्दै मुमुक्ष लाई नै आफ्नो लक्ष्य राख्दै र निराशाक्त कर्म नै गर्नु ✒











🔱किं कर्म किमकर्मेति कवयोऽप्यत्र मोहिताः ।
तत्ते कर्म प्रवक्ष्यामि यज्ज्ञात्वा मोक्ष्यसेऽशुभात्‌ ॥✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१६)

🔱अर्थात:-कर्म के हो ? र अकर्म के हो ? भन्ने विषयमा स्वतन्त्र रूपले कर्म र अकर्मको बारेमा निर्णय गर्नमा बुद्धिमान पुरुष पनि मोहित हुन पुग्छन । त्यसैले त्यस कर्मतत्वको बारेमा मैले तिमीलाई राम्ररी ज्ञान प्रदान गर्ने छू । जून ज्ञान जानेर तिमी पनि अशुभ कर्म अर्थात कर्मबन्धन बाट मुक्त हुन सक्ने छौ✒










🔱कर्मणो ह्यपि बोद्धव्यं बोद्धव्यं च विकर्मणः।
अकर्मणश्च बोद्धव्यं गहना कर्मणो गतिः॥✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१७)

🔱अर्थात:-कर्मको स्वरूप पनि जान्नु पर्ने हुन्छ,अकर्मणको स्वरूप पनि जान्नु पर्छ, तथा विकर्मको स्वरूप पनि जान्नु पर्छ, किनकि कर्मको गति गहन बिषय र बिशेष स्वरूप रहेको छ✒









🔱कर्मण्य कर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः।
स बुद्धिमान्मनुष्येषु स युक्तः कृत्स्नकर्मकृत्‌॥ ✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१८)

🔱अर्थात:- जो मनुष्यले कर्ममा अकर्म देखेको हुन्छ र जो मनुष्यले अकर्ममा कर्म देखेको हुन्छ, त्यो मनुष्य मनुष्यहरुमा बुद्धिमान मनुष्य हो, त्यो मनुष्य नै योगी हो त्यस योगीले समस्त कर्मलाई निराशाक्त भएर आफ्नो कर्म गरेको हुन्छ✒
🔱(योगी, महात्मा पुरुषको आचरण र तिनिहरुको महिमा बारेमा)✒










🔱यस्य सर्वे समारम्भाः कामसंकल्पवर्जिताः ।
ज्ञानाग्निदग्धकर्माणं तमाहुः पंडितं बुधाः ॥✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/१९)

🔱अर्थात:- जून मनुष्यले सम्पूर्ण शास्त्र सम्मत कर्म, बिना कामना, बिना आशाले कर्म गरेको हुन्छ तथा जून मनुष्यले समस्त कर्मको कर्मफल ज्ञानरूप अग्निद्वारा भस्म गरेर निराशाक्त कर्म गरेका हुन्छन । त्यस महापुरुष त्यस ज्ञानी मनुष्यलाई नै पण्डित भनिन्छ✒












🔱त्यक्त्वा कर्मफलासङ्गं नित्यतृप्तो निराश्रयः ।
कर्मण्यभिप्रवृत्तोऽपि नैव किंचित्करोति सः॥ ✒
(श्रीमद्भागवत गीता ४/२०)

🔱अर्थात:-जो मनुष्य समस्त कर्ममा र त्यस कर्मको कर्मफलमा आसक्तिलाई सर्वथा त्याग गरेर संसारको आश्रयबाट रहित भएको छ र परमात्मामा नित्य तृप्त रहेको छ, त्यो मनुष्य कर्म राम्ररी गरेको भए पनि वास्तवमा त्यो केहि पनि गरेको हुदैन✒



















🔱निराशीर्यतचित्तात्मा त्यक्तसर्वपरिग्रहः।
शारीरं केवलं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम्।। ✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२१)✏

🔱अर्थात:- जून मनुष्यले अन्तःकरण र इन्द्रिय सहित शरीरलाई आफ्नो नियन्त्रणमा राखेको छ र जून मनुष्यले समस्त बिषय बास्ना तथा भोग बस्तुको सामग्रीको परित्याग गरेको छ यस्तो आशा रहित पुरुष केवल शरीर-सम्बन्धी कर्म कार्य गर्दै गर्दा पनि पाप गरिरहेको हुदैन✏












🔱यदृच्छालाभसंतुष्टो द्वन्द्वातीतो विमत्सरः।
समः सिद्धावसिद्धौ च कृत्वापि न निबध्यते।। ✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२२)✏

🔱अर्थात:-जो मनुष्यको आफ्नो इच्छा बिना नै आफै प्राप्त भएको बस्तु या पदार्थमा सधै सन्तुष्ट रहेको हुन्छ, जून मनुष्यमा ईर्ष्याको सर्वथा अभाव रहेको हुन्छ, जो मनुष्य हर्ष-शोक आदि द्वन्द्वमा सर्वथा अतीत भएको हुन्छ । सिद्धि र असिद्धिमा सधै सम रहने कर्मयोगी मनुष्यालाई कर्म गरीरहदा पनि कर्म बन्धनले छुन सक्दैन✏










🔱गतसङ्गस्य मुक्तस्य ज्ञानावस्थितचेतसः।
यज्ञायाचरतः कर्म समग्रं प्रविलीयते।।✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२३)✏

🔱अर्थात:- जून मनुष्यको आसक्ति सर्वथा नष्ट भएको छ, जो मनुष्य देहाभिमान र ममता रहित भएको छ, जो मनुष्यको चित्त निरन्तर ईश्वर बारेको ज्ञानमा स्थित रहेको हुन्छ यस्तो यज्ञ सम्पादनको लागि कर्म गर्ने मनुष्यले आफ्नो सम्पूर्ण कर्महरु धर्मको रक्षा र आफ्नो कर्तब्यको लागि गरेको हुनेले त्यस मनुष्यका सम्पूर्ण कर्मबन्धन आफै विलीन भएर जान्छन हो✏







🔱ब्रह्मार्पणं ब्रह्म हविर्ब्रह्माग्नौ ब्रह्मणा हुतम्।
ब्रह्मैव तेन गन्तव्यं ब्रह्मकर्मसमाधिना ।। ✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२४)✏

🔱अर्थात:-यज्ञमा अर्पण अर्थात् स्रुवा आदि पनि ब्रह्म नै हो, हवन गर्न योग्य द्रव्य पनि ब्रह्म हो, ब्रह्मरूप कर्ताद्वारा ब्रह्मरूप अग्निमा आहुति दिने कार्यको क्रिया पनि ब्रह्म नै हो । त्यस ब्रह्मकर्ममा स्थित रहेर योगीद्वारा प्राप्त गर्ने योग्य फल पनि ब्रह्म नै हो✏








🔱दैवमेवापरे यज्ञं योगिनः पर्युपासते।
ब्रह्माग्नावपरे यज्ञं यज्ञेनैवोपजुह्णति।।✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२५)✏

🔱अर्थात:-ज्ञानी योगीजनले देवताको पूजन रूप परब्रह्म परमात्मारूप अग्निमा अभेददर्शनरूप यज्ञद्वारा नै आत्मरूप यज्ञको हवन गरेका हुन्छन✏











🔱श्रोत्रादीनीन्द्रियाण्यन्ये संयमाग्निषु जुह्णति।
शब्दादीन्विषयानन्य इन्द्रियाग्निषु जुह्णति।। ✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२६)✏

🔱अर्थात:-ज्ञानी योगीजन श्रोत्र आदि समस्त इन्द्रियको संयमरूप अग्निमा हवन गरेका हुन्छन र अरु कैयौ योगी शब्द आदि समस्त विषयको इन्द्रियरूप अग्निमा हवन गरेका हुन्छन✏












🔱सर्वाणीन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि चापरे ।
आत्मसंयमयोगाग्नौ जुह्णति ज्ञानदीपिते।।✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२७)✏

🔱अर्थात:- ज्ञानी योगीजन इन्द्रियद्वारा हुने सम्पूर्ण क्रिया र प्राणको समस्त क्रियाको ज्ञानद्वारा प्रकाशित आत्मसंयम योगरूप अग्निमा हवन गर्ने गरेका हुन्छन✏










🔱द्रव्ययज्ञास्तपोयज्ञा योगयज्ञास्तथापरे ।
स्वाध्यायज्ञानयज्ञाश्च यतयः संशितव्रताः।।✏
🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२८)✏

🔱अर्थात:- कैयौ ज्ञानीजन द्रव्य-सम्बन्धी यज्ञ गर्ने गरेका हुन्छन, कैयौ ज्ञानीजन तपस्यारूप यज्ञ गर्ने गरेका हुन्छन, अन्य कैयौ योगीजन योगरूप यज्ञ गर्ने गरेका हुन्छन, कैयौ ज्ञानीजन अहिंसा आदि तीक्ष्ण व्रतद्वारा युक्त यत्नशील पुरुष स्वाध्यायरूप ज्ञानयज्ञ गर्ने गरेका हुन्छन✏












🔱अपाने जुह्णति प्राणं प्राणेऽपानं तथापरे।
प्राणापानगती रुद्ध्वा प्राणायामपरायणाः।।
अपरे नियतहाराः प्राणान्प्राणेषु जुह्णति।
सर्वेऽप्येते यज्ञविदो यज्ञक्षपितकल्मषाः।।✏ 🔥(श्रीमद्भागवत गीता ४/२९-३०)✏

🔱अर्थात:- अन्य ज्ञानीजन तथा योगीजन अपानवायुमा प्राणवायुलाई हवन गरेका हुन्छन, त्यस्तै अन्य ज्ञानी तथा योगीजन प्राणवायुमा अपानवायु लाई हवन गरेका हुन्छन तथा अन्य कैयौ ज्ञानीजन तथा योगीजन नियमित आहार गर्ने प्राणायाम-परायण पुरुष प्राण र अपानको गतिलाई रोकेर प्राणलाई प्राणमा नै हवन गरेका हुन्छन । यी सबै ज्ञानी तथा योगी सबै साधक यज्ञद्वारा पापलाई नाश गर्ने र यज्ञको बारेमा ज्ञान प्राप्त गरेका हुन्छन✏











🔱यज्ञशिष्टामृतभुजो यान्ति ब्रह्म सनातम्।
नायं लोकोऽस्त्यज्ञस्य कुतोऽन्यः कुरुसत्तम् ।। ✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३१)

🔱अर्थात:-हे कुरुश्रेष्ठ अर्जुन ! यज्ञबाट बचेको अमृतरूप अन्नको भोजन गर्ने योगीजन सनातन परब्रह्म परमात्मालाई प्राप्त गर्दछन र यज्ञ नगर्ने मनुष्यको त यस मनुष्यलोक शान्ति तथा सुखदायक हुदैन भने परलोक कसरी सुखदायक हुन सक्छ ?✏











🔱एवं बहुविधा यज्ञा वितता ब्रह्मणो मुखे ।
कर्मजान्विद्धि तान्सर्वानेवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे।। ✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३२)

🔱अर्थात:-यसै गरि अरु पनि अनेक प्रकारका यज्ञहरुको बारेमा वेदको वाणीमा विस्तार पूर्वक भनिएको छ । ति सबै प्रकारका यज्ञलाई मन इन्द्रिय र शरीरको क्रियाद्वारा सम्पन्न हुने यज्ञ हुन भन्ने मनुष्यले बुझ्नु र जान्नु पर्छ । यस प्रकारले सम्पुर्ण यज्ञलाई तत्त्वद्वारा जानेर यज्ञको अनुष्ठान गरेर यज्ञद्वारा नै तिमी सम्पुर्ण कर्मबन्धनबाट सर्वथा मुक्त हुनेछौ✏










🔱श्रेयान्द्रव्यमयाद्यज्ञाज्ज्ञानयज्ञः परंतप ।
सर्वं कर्माखिलं पार्थ ज्ञाने परिसमाप्यते ।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३३)

🔱अर्थात:-हे परंतप अर्जुन ! द्रव्यमय यज्ञको अपेक्षा ज्ञानयज्ञ अत्यन्त श्रेष्ठ छ, तथा बाँकी सम्पुर्ण यावन्मात्रा कर्महरु ज्ञान प्राप्त गरिसके पछि समाप्त हुन्छन✏












🔱तद्विद्धि प्रणिपातेन परिप्रश्नेन सेवया।
उपदेक्ष्यन्ति ते ज्ञानं ज्ञानिनस्तत्त्वदर्शिनः।।✏ (श्रीमद्भागवत गीता ४/३४
)
🔱अर्थात:-हे अर्जुन ! मेरो ज्ञानमा कुनै शंका भएर अरु कसै सँग यो ज्ञानमय यज्ञको बारेमा जान्ने इच्छा भए तिमी कुनै बैदिक ज्ञानी, ध्यानी तथा तत्त्वदर्शी पण्डितको साथमा जानु ति ज्ञानीलाई दण्डवत प्रणाम गर्नु र छलकपट रहित भएर सरलता पुर्बक ज्ञानीजनको सेवा गर्नु र ज्ञानीजन सँग परमात्म-तत्व र ज्ञानयज्ञको बारेमा बिस्तार पुर्बक प्रश्न सोधनु र भन्नु परामात्म-तत्व के हो ? ज्ञान यज्ञ के हो भनेर ? परमात्म-तत्त्व र ज्ञानयज्ञको बारेमा ज्ञान प्राप्त ज्ञानी महात्माले पनि तिमीलाई यस तत्त्वज्ञानको उपदेश गर्ने छन जो मैले अहिले गरिरहेको छू । किनकी ज्ञानीजनले प्रदान गर्ने ज्ञानको परमात्म-तत्व म नै हो✏













🔱यज्ज्ञात्वा न पुनर्मोहमेवं यास्यसि पाण्डव।
येन भूतान्यशेषेण द्रक्ष्यस्यात्मन्यथो मयि।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३५)

🔱अर्थात:-जून परम तत्वलाई जानेर फेरी तिमी यस प्रकारको बिषय बास्नाको मोहलाई प्राप्त हुने छैनौ तथा हे अर्जुन ! जून तत्व ज्ञानद्वारा तिमी सम्पूर्ण भूतको निःशेषभावले पहिले आफु र पछि सच्चिदानन्दघन परमात्मा नै देख्ने छौ त्यो पछि देखिने सच्चिदानन्दघन परमात्मा म नै हो✏













🔱अपि चेदसि पापेभ्य सर्वेभ्यः पापकृत्तमः।
सर्व ज्ञानप्लवेनैव वृजिनं संतरिष्यसि।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३६)

🔱अर्थात:-यदि तिमी अन्य सबै पापि भन्दा पनि धेरै पाप गरेका छौ भने पनि तिमीले ज्ञानरूपी नौकाद्वारा निःसन्देह सम्पूर्ण पाप रूपी समुद्रलाई पार गर्न सक्ने छौ किनकी जब ज्ञान प्राप्त हुन्छ त्यही ज्ञानी रूपी बिन्दुबाट कर्मबन्धनको प्रणाली सकिन शुरू हुन्छ✏











🔱यथैधांसि समिद्धोऽग्निर्भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन ।
ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि भस्मसात्कुरुते तथा ।। ✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३७)

🔱आर्थात:-हे अर्जुन ! जसरी प्रज्वलित अग्निले ईन्धनलाई पूर्ण रुपमा भस्ममय गरिदिन्छ, ठीक त्यस्तै ज्ञानरूप अग्निले अघि बन्ने सम्पूर्ण कर्मबन्धनलाई भस्ममय गरिदिन्छ✏












🔱न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते ।
तत्स्वयं योगसंसिद्धः कालेनात्मनि विन्दति ।। ✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३८)
🔱अर्थात:-यस संसारमा ज्ञानले जसरी मनुष्यलाई पबित्र गर्छ र ज्ञान जस्तो समान पवित्र गर्ने अन्य कोही साधना, भक्ति, उपासना, यज्ञहरु छैनन त्यसैले कैयौ जन्म देखि कर्म गर्दै आएको र कर्मबन्धनमा परिरहेको मनुष्य पनि यही ज्ञानको कर्मयोगद्वारा शुद्धान्तःकरण हुन पुग्छ र मनुष्यले आफुले नै आफुलाई नै प्राप्त गर्छ अर्थात आत्मालाई प्राप्त गर्दछ✏










🔱श्रद्धावाँल्लभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः ।
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति।। ✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/३९)

🔱अर्थात:-जितेन्द्रिय, साधनपरायण र श्रद्धावान मनुष्यले सधै ज्ञानलाई प्राप्त गरेको हुन्छ तथा जब ज्ञानलाई प्राप्त गर्छ त्यस मनुष्यले बिना कुनै विलम्ब गरेर, तत्काल नै भगवत्प्राप्तिरूप परम शान्तिलाई प्राप्त गर्ने ज्ञान प्राप्त गर्दछन । त्यही ज्ञानद्वारा नै परमशान्ति लाई नै प्राप्त गर्छ✏






🔱अज्ञश्चाश्रद्दधानश्च संशयात्मा विनश्यति ।
नायं लोकोऽस्ति न परो न सुखं संशयात्मनः।। ✏
(श्रीमद्भागवत गीता ४/४०)

🔱अर्थात:-विवेकहीन र श्रद्धारहित संशययुक्त मनुष्य परमार्थबाट अवश्य भ्रष्ट हुन्छन । यस्तो संशययुक्त मनुष्यको लागि न यो लोक सुख दायक छ, न परलोक नै सुखदायक छ र यस्तो मनुष्यले कहिले पनि सुखलाई प्राप्त गर्न सक्दैनन✏











🔱योगसंन्यस्तकर्माणं ज्ञानसंछिन्नसंशयम्।
आत्मवन्तं न कर्माणि निबध्नन्ति धनंजय।।✏ 41
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ४/४१)

🔱हे धनंजय ! जून मनुष्यले कर्मयोगको विधि द्वारा समस्त कर्मको परमात्मामा अर्पण गर्यो र जून मनुष्यले विवेकद्वारा आफुमा आउने समस्त संशयलाई बशमा गरयौ या नाश गर्यो, यस्तो संशयलाई आफ्नो वशमा गर्न सक्ने र अन्तःकरण वाला पुरुषलाई कुनै कर्म बन्धनले छुन सक्दैन✏








🔱तस्मादज्ञानसंभूतं हृत्स्थं ज्ञानासिनात्मनः।
छित्त्वैनं संशयं योगमातिष्ठोत्तिष्ठ भारत।।✏ (श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ४/४२)

त्यसैले हे भरतवंशी अर्जन ! तिमी आफ्नो हृदयमा स्थित यस अज्ञानजनित दर्शाउने संशयको विवेक र ज्ञानरूप तरवारद्वारा काटो वा छेदन गरेर समत्वरूप कर्मयोगमा स्थित हुनु या समर्पण गर्नु र युद्धको लागि गरिने आफ्नो जिम्मेदारी पूरा गर्न तैयार होजा✏



🔱ॐ तत्सदिति श्रीमद् भगवद् गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे ज्ञानकर्मसन्यासयोगो नाम चतुर्थोऽध्यायः✏


🔱 यस प्रकारले उपनिषद, ब्रह्मविद्या तथा योगशास्त्र रूप श्रीमद् भगवद् गीताको
श्रीकृष्ण-अर्जुन संवादमा रहेको ज्ञानकर्मसन्यासयोग नामको चार अध्याय पूरा भयो✏