5

🔱।।अथ पंचमोऽध्यायः।।✏
🔱पाँचौ अध्याय✏

🔱अर्जुन उवाच✏
🔱संन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि ।
यच्छ्रेय एतयोरेकं तन्मे ब्रूहि सुनिश्चतम् ।।✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१)✏

🔱अर्थात:-अर्जुनले भन्नुभयो:- हे कृष्ण ! हजुरले कर्म सन्यासको र कर्मयोगको यी दुबै को प्रशंसा गर्नुहुन्छ । त्यसैले यी दुई साधन मध्यमा जो मेरो लागि उत्तम र निश्चित कल्याणकारक साधन हो, त्यो साधनको बारेमा भन्नुहोस✏









🔱श्रीभगवानुवाच✏
🔱संन्यासः कर्मयोगश्च निःश्रेयसकरावुभौ ।
तयोस्तु कर्मसंन्यासात्कर्मयोगो विशिष्यते।। ✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२)✏

🔱अर्थात:-श्री भगवानले भन्नुभयो:- कर्मसन्यास र कर्मयोग यी दुबै नै परमकल्याण कारक छन कोही उत्तम त कोही अनुत्तम छैन परन्तु यी दुबैमा पनि कर्मसन्यास भन्दा कर्मयोग साधनामा सुगम र सरल हुनाले कर्मसंन्यास भन्दा कर्मयोग साधना तिम्रो लागि श्रेष्ठ र कल्याणकारक छ ✏














🔱ज्ञेयः स नित्यसंन्यासी यो न द्वेष्टि न कांक्षति ।
निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बंधात्प्रमुच्यते ।। ✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/३)✏

🔱अर्थात:- हे अर्जुन ! जो मनुष्य कसैसँग द्वेष पनि गर्दैन र कसैसँग कुनै किसिमको आकांक्षा पनि राखेको हुदैन त्यस्तो मनुष्य लाई कर्मयोगी तथा कर्मसंन्यासी नै हो भनेर जन्नुपर्छ किनकी, राग र द्वेष आदि द्वन्द्वबाट रहित सबै मनुष्य सुख पूर्वक संसारका सम्पुर्ण कर्ममा रहेपनी संसारका सम्पुर्ण कर्म बन्धनबाट सधै मुक्त रहेका हुन्छन✏
















🔱सांख्योगौ पृथग्बालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः।
एकमप्यास्थितः सम्यगुभयोर्विन्दते फलम् ।।✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/४)✏

🔱अर्थात:-उपर्युक्त कर्मसंन्यास र कर्मयोगको बारेमा मूर्ख ब्यक्ति पृथक-पृथक फल दिने साधना हो भनेर अपब्याख्या गर्ने गरेका हुन्छन । तर यी दुबै कर्मसंन्यास र कर्मयोग दुबै एकै फल दिने साधना हुनाले यी दुबैमा मध्ये कुनै एकमा पनि सम्यक प्रकारले स्थित रहेर मनुष्यले आफ्नो कर्म गर्यो भने पनि दुबै योगको फलस्वरूप प्राप्त हुने कर्म फलको अन्तिम बिन्दुलाई प्राप्त गरेका हुन्छन अर्थात कर्मफलको अन्तिम बिन्दु परमात्मा लाई नै प्राप्त गरेका हुन्छन✏
















🔱यत्सांख्यैः प्राप्यते स्थानं तद्योगैरपि गम्यते ।
एकं सांख्यं य योगं च यः पश्यति स पश्यति। ✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/५)✏

🔱अर्थात:-कर्मसन्यास ज्ञानियोगिद्वारा जो परमधाम प्राप्त गरेका हुन्छन, कर्मयोगि ज्ञानीद्वारा पनि त्यही परमधाम अर्थात मेरो धाम प्राप्त गरेका हुन्छन, त्यसैले जो मनुष्य ज्ञानयोग र कर्मयोगको फलरूपमा एक देखेको हुन्छ त्यही मनुष्य यथार्थ योगी हो । अर्थात ज्ञानीजन ज्ञानयोग र कर्मयोगमा कुनै फरक तथा भेद देख्दैनन✏
















🔱संन्यासस्तु महाबाहो दुःखमाप्तुमयोगतः।
योगयुक्तो मुनिर्ब्रह्म नचिरेणाधिगच्छति।।✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/६)✏

🔱अर्थात:-परन्तु हे अर्जुन ! कर्मयोग नगरी हुने र बन्न खोजिएको संन्यास अर्थात् मन, इन्द्रिय र शरीरद्वारा हुने सम्पूर्ण कर्ममा कर्तापनको लागि त्याग प्राप्त हुन अत्यन्तै कठिन छ तर भगवत्स्वरूपलाई मनन गरेर आफ्नो निराशक्त कर्म गर्ने कर्मयोगी परब्रह्म परमात्मालाई शीघ्र नै प्राप्त गरेको हुन्छ ✏
















🔱योगयुक्तो विशुद्धात्मा विजितात्मा जितेन्द्रियः ।
सर्वभूतात्मभूतात्मा कुर्वन्नपि न लिप्यते।।✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/७)✏

🔱अर्थात:-जून मनुष्यको मन आफ्नो नियन्त्रण तथा आफ्नो वशमा रहेको हुन्छ, जो मनुष्य जितेन्द्रिय छ र जो मनुष्य विशुद्ध अन्तःकरण धारण गरेको छ, तथा सम्पूर्ण प्राणिको आत्मरूप परमात्मको अंश आत्मा सबै प्राणीमा रहेको हुन्छ भन्ने ज्ञान प्राप्त गरेको हुन्छ यस्तो कर्मयोगी मनुष्य कर्म गर्दै गर्दा पनि कहिले कर्मबन्धनमा बाँधिएको हुदैन✏














🔱नैव किंचित्करोमीति युक्तो मन्येत तत्त्ववित् ।
पश्यञ्शृण्वन्स्पृशञ्जिघ्रन्नश्नन्गच्छन्स्वपञ्श्वसन् ।।✏
🔱प्रलयपन्विसृजन्गृहणन्नुन्मिषन्निमिषन्नपि ।
इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेषु वर्तन्त इति धारयन् ।।✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/८-९)✏

🔱अर्थात:-सम्पुर्ण कार्य ईश्वर प्राप्तिको लागि गर्नुपर्छ भन्ने परम तत्त्वको बारेमा जान्ने सांख्ययोगी मनुष्यले देख्दै गर्दा, सुन्दै गर्दा, स्पर्श गर्दै गर्दा, सुघ्दै गर्दा, भोजन गर्दै गर्दा, यात्रा गर्दै गर्दा या चल्दै गर्दा, सुतेको अवस्थामा, श्वासप्रश्वास गर्दै गर्दा, कुराकानी या बोल्दै गर्दा, त्याग गर्दैगर्दा, ग्रहण गर्दै गर्दा तथा आँखालाई खोल्दा या झिम्काउदा पनि, सबै इन्द्रियालाई आआफ्नो सात्विक अर्थमा परिणत गर्छ । यस प्रकारले ज्ञानीजनले सम्झिएको हुन्छ की निःसंदेह मैले केहि पनि गरेको छैन गराउने त अरु कोही नै छ भन्ने ज्ञान प्राप्त गरेको मनुष्यले सधै निराशाक्त कर्म गरिरहेको हुन्छ✏










🔱ब्रह्मण्याधाय कर्माणि सङ्गं त्यक्तवा करोति यः।
लिप्यते न स पापेन पद्मपत्र मिवाम्भसा।।✏
🔱(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१०)✏

🔱अर्थात:-जो मनुष्य सबै कर्मलाई परमात्मामा अर्पण गरेर र कर्मफलको आसक्तिलाई त्याग गरेर निराशाक्त कर्म गरेको हुन्छ, त्यस्तो मनुष्य सधै जलमा नै रहने कमलको पात जसरी जलको कुनै थोपाले पनि छुन सक्दैन त्यस्तै निराशाक्त कर्म गर्ने मनुष्यलाई कुनै कर्म बन्धन तथा कुनै पनि पापले छुन सक्दैन✏













🔱कायेन मनसा बुद्धया केवलैरिन्द्रियैरपि ।
योगिनः कर्म कुर्वन्ति सङ्गं त्यक्तवात्मशुद्धये ।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/११)

🔱अर्थात:-कर्मयोगी ममत्वबुद्धिरहित केवल इन्द्रिय,मन, बुद्धि र शरीरद्वारा पनि आसक्तिलाई त्याग गरेर अन्तःकरणको शुद्धिको लागि कर्म गरेका हुन्छन✏











🔱युक्तः कर्मफलं त्यक्तवा शान्तिमाप्नोति नैष्ठिकीम् ।
अयुक्तः कामकारेण फले सक्तो निबध्यते।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१२)

🔱अर्थात:-कर्मयोगी कर्मको फललाई त्याग गरेर भगवत्प्राप्तिरूप शान्तिलाई प्राप्त गरेका हुन्छन र सकाम पुरुष कामनाको प्रेरणाले फलमा आसक्त हुन पुग्छन त्यसैले कर्म बन्धनमा बाधिन पुग्छन✏











🔱सर्वकर्माणि मनसा संन्यस्यास्ते सुखं वशी ।
नवद्वारे पुरे देही नैव कुर्वन्न कारयन् ।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१३)

🔱अर्थात:-जून मनुष्यको अन्तःकरण आफ्नो नियन्त्रणमा अर्थात वशमा रहेको हुन्छ यस्तो सांख्ययोगको आचरण गर्ने मनुष्य आफुले कुनै पनि कार्य नगरेको र अरु कसैलाई नगराएको भएपनि नौ द्वार सम्पन्न मनुष्य शरीररूपी घरमा सबै कर्मलाई मन देखी त्याग गरेर आनन्दपूर्वक सच्चिदानंदघन परमात्माको स्वरूपमा स्थित रहेको हुन्छ✏











🔱न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभुः।
न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते ।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१४)

🔱अर्थात:-ईश्वरले मनुष्यको न त कर्तापनको, न कर्मको र न कर्मफलको संयोगको रचना गर्नुहुन्छ, ईश्वरले केबल मनुष्यको कर्म र स्वभावको नै फल दिनुहुन्छ अर्थात मनुष्यले जस्तो कर्म गर्छ ईश्वरले त्यस कर्मको कर्मफल प्रदान गर्नुहुन्छ त्यसैले मनुष्यले आफ्नो भाग्य आफै बनाउछ✏














🔱नादत्ते कस्यचित्पापं न चैव सुकृतं विभुः।
अज्ञानेनावृत्तं ज्ञानं तेन मुह्यन्ति जन्तवः।।✏ 
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१५)

🔱अर्थात:-सर्वव्यापी ईश्वरले न कसैको पापकर्मलाई र न कसैको शुभ कर्मलाई नै ग्रहण गर्नुहुन्छ, किन्तु अज्ञानद्वारा ज्ञान ढाकिएको हुनाले मनुष्यले यो सत्यतालाई जानेको हुदैन । त्यसैले सबै अज्ञानी मनुष्य आशक्तिमा मोहित भै रहेका हुन्छन✏










🔱ज्ञानेन तु तदज्ञानं येषां नाशितमात्मनः ।
तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत्परम् ।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१६)

🔱अर्थात:-जून मनुष्यले आफ्नो अज्ञानलाई परमात्माको तत्त्वज्ञान द्वारा नष्ट र अबिद्याको बिनाश गरेको हुन्छ त्यस्तो मनुष्यको लागि उसको ज्ञानद्वारा नै सबैकुरा ठीक त्यास प्रकारले प्रकट हुन्छ जसरी दिनमा सूर्यको प्रकाशले सबै बस्तुलाई प्रकाशित भएर सबै बस्तुको दृष्टिगत हुन्छ✏

















🔱तद् बुद्धयस्तदात्मानस्तन्निष्ठास्तत्परायणाः ।
गच्छन्त्यपुनरावृत्तिं ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१७)

🔱अर्थात:-जून मनुष्यको बुद्धि, मन श्रद्धा, तथा शरण सबै कुरा भगवान प्रति स्थिर भएको हुन्छ । तब त्यो मनुष्य पूर्ण ज्ञानद्वारा सम्पुर्ण आशक्तिबाट निराशाक्त हुनपुग्छ । मनुष्य निराशाक्त भएर सम्पुर्ण कर्म पनि निराशाक्त भएर गर्न शुरू गरेको हुन्छ, त्यस मनुष्यले सच्चिदानन्दघन परमात्मामालाई नै मनले निरन्तर एकीभाव स्थिति रहेर ईश्वरको भक्ति उपासना गर्छ, यस्तो तत्परायण मनुष्यहरु ज्ञानद्वारा पापरहित भएर अपुनरावृत्तिको मार्ग, अर्थात् परम गतिको मार्ग, अर्थात मुक्तिको मार्गमा अग्रसर हुन्छन✏















🔱विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनी।
शुनि चैव श्वपाके च पण्डिताः समदर्शिनः।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१८)

🔱अर्थात:-जो ज्ञानी मनुष्य छ त्यस्तो ज्ञानी मनुष्यले विद्या र विनययुक्त ब्राह्मणमा तथा गाई, हात्ति, कुकुर, र चाण्डाललाई पनि समदर्शी अर्थात समान दृस्टिले देखेका हुन्छ अर्थात सबैलाई समान मानेको हुन्छ✏














🔱इहैव तैर्जितः सर्गो येषां साम्ये स्थितं मनः।
निर्दोषं हि समं ब्रह्म तस्माद् ब्रह्मणि ते स्थिताः ।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/१९)

🔱अर्थात:-जो मनुष्यको मन एकत्व अर्थात समभावमा स्थित रहेको छ, त्यस्तो समभाव भएको मनुष्यले जीवित अवस्थामा नै सम्पूर्ण संसार माथि बिजय प्राप्त गरेको हुन्छ, अर्थात जीवित अवस्थामा नै जन्म मृत्युको बन्धन लाई जितेको हुन्छ, किनकि सच्चिदानन्दघन परमात्मा दोषातीत र सम हुनुहुन्छ, त्यसैले जो मनुष्य समभाव छ त्यो सच्चिदानन्दघन परमात्मामा नै स्थित हुनपुग्छ✏


















🔱न प्रहृष्येत्प्रियं प्राप्य नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम्।
स्थिरबुद्धिरसंमूढो ब्रह्मविद् ब्रह्मणि स्थितः।।✏
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२०)

🔱अर्थात:-जो मनुष्य प्रिय बस्तुलाई प्राप्त गरेर पनि हर्षित हुदैन र अप्रिय बस्तुलाई प्राप्त गरेर उद्विग्न अर्थात बिचलित हुदैन, जो मोहरहित र भगवद्विद्यालाई जानेको छ त्यो स्थिरबुद्धि, संशय रहित, ब्रह्मवेत्ता मनुष्यले पहिले नै सच्चिदानन्दघन परब्रह्म परमात्मा मा एकीभावले नित्य स्थित रहेको हुन्छ अर्थात ईश्वराअनुभूति गरेको हुन्छ


















⚡बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत्सुखम् ।
स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते ।।✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२१)✏

⚡अर्थात:-बहिरको विषय बास्नामा आसक्तिरहित अन्तःकरण भएको मनुष्य तथा साधक भौतिक इन्द्रिय सुख तिर कहिले पनि आकर्षित हुदैन । तर ध्यानजनित समाधिमा रहेर आफ्नो आन्तरिक सात्त्विक आनन्दको अनुभब गरेको हुन्छ, यस प्रकारले निरशाक्त भएर कर्म गर्ने मनुष्यले सच्चिदानंदघन परब्रह्म परमात्मा ध्यानरूप योगमा अभिन्नभावमा स्थित भएर त्यस मनुष्यले अक्षय आनन्दको अनुभव गरेको हुन्छ✒












⚡ये हि संस्पर्शजा भोगा दुःखयोनय एव ते।
आद्यन्तवन्तः कौन्तेय न तेषु रमते बुधः।।✒ 🌹
(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२२)✏

⚡अर्थात:- जगतमा इन्द्रिय तथा विषय बास्नाको संयोगले उत्पन्न भएको जति पनि भोग रहेका छन ति सबै भोग मात्र हुन, यद्यपि ति भोगमा विषयी मनुष्यको सुखरूप क्षणिक रहेको हुन्छ तर त्यो सुख पनि दुःखको रूप नै हुन त्यसैले शरीर संसारको सुख आदि-अन्तवाला हो अर्थात् अनित्य हो । त्यसैले हे अर्जुन ! बुद्धिमान, ज्ञानी र विवेकी मनुष्य यी सबै सांसारिक बस्तुबाट प्राप्त हुने क्षणिक सुखमा रमाएको हुदैन✒
















⚡शक्नोतीहैव यः सोढुं प्राक्शरीरविमोक्षणात् ।
कामक्रोधोद् भवं वेगं स युक्तः स सुखी नरः।। ✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२३)✏

⚡अर्थात:- जो साधक प्राप्त यस मनुष्य शरीरमा, नश्वर शरीरको नाश हुनु भन्दा पाहिले नै काम-क्रोधद्वारा उत्पन्न हुने सबै प्रकारको विषय बास्नाको वेगलाई नियन्त्रण तथा सहन गर्नमा पूर्ण समर्थवान हुन्छ त्यही मनुष्य नै योगी हो र त्यही मनुष्यलाई नै सुखी मनुष्य भनिन्छ✒
















⚡योऽन्तःसुखोऽन्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः ।
स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतोऽधिगच्छति।। ✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२४)✏

⚡अर्थात:-जो मनुष्य अन्त:कारणमा सुखको अनुभाब गरेको हुन्छ ।अंतःकरणमा नै रमण गरेको हुन्छ, जो मनुष्यको लक्ष्य सधै अन्तर्मुखी हुन्छ, त्यही मनुष्यलाई नै योगी भनिन्छ । त्यस्तो अन्तर्मुखी भएर रहेको मनुष्यले सच्चिदानन्दघन परब्रह्म परमात्मा को नै साथ र एकीभावलाई प्राप्त गरी सांख्योगी ब्रह्मलाई नै प्राप्त गरेको हुन्छ✒







⚡लभन्ते ब्रह्मनिर्वाणमृषयः क्षीणकल्मषाः।
छिन्नद्वैधा यतात्मानः सर्वभूतहिते रताः।।✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२५)✏

⚡अर्थात:- जो मनुष्य शंसयबाट उत्पन्न हुने द्वैत देखी अलग छ, जसको मन आत्मा-साक्षात्कार गर्नको लागि नै आफ्नो कार्यमा लीन रहेको हुन्छ, जो मनुष्य जीव तथा प्राणी कल्याणको लागि सधै ब्यस्त तथा जो मनुष्यले आफ्नो सम्पुर्ण कर्महरुलाई निराशाक्त भएर गर्न सधै तत्पर रहेको हुन्छ जून मनुष्यले आफ्नो इन्द्रियलाई आफ्नो नियन्त्रणमा राखेको हुन्छ र जून मनुष्यको मन निश्चलभावले सधै परमात्मामा नै स्थित रहेको हुन्छ, त्यस्तो ब्रह्मवेत्ता मनुष्यले ब्रह्म लाई नै प्राप्त गर्छन✒
















⚡कामक्रोधवियुक्तानां यतीनां यतचेतसाम्।
अभितो ब्रह्मनिर्वाणं वर्तते विदितात्मनाम् ।।✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२६)✏
⚡अर्थात:-जो मनुष्य समस्त भौतिक बस्तुबाट उत्पन्न हुने इच्छा रहित छ, जो स्वरूप सिद्ध छ, आत्मसंयमी छ नियन्त्रित चित्तधारी छ र जो मनुष्य संसिद्धिको लागि निरन्तर प्रयास गरीरहेको हुन्छ त्यस्तो मनुष्यले परब्रह्म परमात्माको साक्षात्कार आफु भित्र नै गरेको हुन्छ र त्यस्तो ज्ञानी मनुष्यको लागि चारैतीर सर्बब्यापी परब्रह्म परमात्मा नै परिपूर्ण रहेको ज्ञातहुन्छ✒
















⚡स्पर्शान्कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवोः ।
प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ ।।✒
⚡ यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायणः ।
विगतेच्छाभयक्रोधो यः सदा मुक्त एव सः ।। ✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२७-२८ )✏

⚡अर्थात:-सम्पुर्ण इन्द्रियको बिषय बास्नालाई नियन्त्रण गरेर सम्पुर्ण मायाजनित विषय भोगको बारेमा चिन्तन गर्ने बिषय भन्दा बाहिर निस्किएर दुबै नेत्रको दृष्टिलाई भृकुटी चक्रमा स्थित गरेर नासिका द्वारा शरीरमा विचरण गर्ने प्राण र अपान वायुलाई सम गरेर, इन्द्रिय, मन र बुद्धिलाई आफ्नो बशमा गरेर ईश्वरको नाम जप गर्ने कार्य गर्नाले मोक्षको लक्ष्यलाई निर्माण गरेको हुन्छ त्यस्तो मोक्षपरायण मनुष्य इच्छा, भय र क्रोध रहित हुन पुग्छन, जो मनुष्यले यो कार्य निरन्तर गरिरहेको हुन्छ त्यस्तो मनुष्य सधै बिषय बास्नाबाट सधै मुक्त रहन सक्छ✒













⚡भोक्तारं यज्ञतपसां सर्वलोकमहेश्वरम्।
सुहृदं सर्वभूतानां ज्ञात्वा मां शान्तिमृच्छति।। ✒
🌹(श्रीमद्भागवत गीता अध्याय ५/२९)✏

⚡अर्थात:-मलाई सम्पुर्ण यज्ञ, तपस्याको परम भोक्ता समस्त लोकको तथा समस्त देबताको परमात्मा एबं मेरा सम्पूर्ण भूत-प्राणियको सुहृद् अर्थात् स्वार्थरहित दयालु र प्रेमी हो भन्ने मेरो भावनामृतको तत्व ज्ञानले मलाई जान्ने मनुष्यले सधै साश्वत शान्तिलाई प्राप्त गरेको हुन्छ✒
⚡




ॐ तत्सदिति श्रीमद् भागवद् गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे कर्मसंन्यासयोगो नाम पंचमोऽध्यायः ।।५।।✒

⚡यस प्रकारले उपनिषद, ब्रह्मविद्या तथा योगशास्त्र रूप श्रीमद्भगवद्गीताको श्रीकृष्ण- अर्जुन संवादमा रहेको 'कर्मसंन्यास योग' नामको पाँचौ अध्याय पूर्ण भयो✒